خواص ترخون برای سلامتی؛ نحوه آشپزی با این گیاه و کاشت آن در منزل

خواص ترخون

ترخون چیست؟

ترخون گیاهی معطر است که یکی از چهار ماده عالی چاشنی در پخت و پز سنتی فرانسه است. این گیاه را به عنوان استراگون و گیاه اژدها نیز میشناسند

علاوه بر این ، این مکمل عالی برای هر رژیم غذایی است، زیرا سرشار از ویتامین ها ، پتاسیم و سایر مواد مغذی است که به اثبات رسیده فواید سلامتی را به همراه دارد. چه به غذاها به عنوان چاشنی اضافه شود و چه به عنوان یک مکمل مصرف شود، دلایل بسیار خوبی برای تهیه ترخون بخشی از یک رژیم غذایی کلی وجود دارد.

باما همراه باشید تا با ترخون و خواص و فواید ترخون بیشتر آشنا شوید

دو نوع ترخون وجود دارد؛

۱- ترخون فرانسوی که عطر و بوی قوی تری دارد و بیشتر برای آشپزی استفاده می شود.

۲- ترخون روسی که عطر و بوی ملایم ترین دارد و از آن برای تهیه چای و دمنوش ترخون، روغن ترخون و عرق ترخون استفاده می شود.

از ترخون تازه و خشک برای تهیه انواع شور و ترشیجات، سس سالاد، آش و سوپ ترخون، ترخون پلو، کوفته ترخون و عرق و شربت ترخون استفاده می شود.

طبع ترخون

طبیعت ترخون گرم و خشک می باشد. ترخون حاوی مقادیر زیادی پروتئین، اسید های چرب امگا ۳ و امگا ۶، نیاسین، ریبوفلاوین، ویتامین A و ویتامین C، کلسیم، آهن، پتاسیم، منیزیم، منگنز و تانن است.

منش اصلی ترخون در روسیه و نواحی غربی آمریکای شمالی بوده‌ است. امروزه ترخون به فراوانی در تمام نقاط ایران پرورش داده می شود.

تفاوت ترخون و مرزه چیست؟

تفاوت مرزه و ترخون

ترخون یکی از سبزیجات معطر با برگ های صاف به رنگ سبز و گل های زرد رنگ می باشد. مرزه یکی از سبزیجات معطر به رنگ سبز با گل های سفید و بنفش است.

ترخون گیاهی از تیره کاسنیان است، در حالی که مرزه گیاهی از تیره نعناعیان می باشد.

ترخون از نظر طبیعت، خیلی گرم و خشک است و نوع وحشی آن خیلی گرمتر و خشکتر از نوع مزروع و کاشته شده ی آن است. دارای قوه ی تخدیر می باشد. خواص برگها و سرشاخه های گلدار آن آن که مورد استفاده است معطر و اشتها آور و مقوی معده و محرّک و کمی ضد انگل است.

تلخ و کمی مخدر است. ضد اسکوربوت استبرای جلوگیری از خونریزی لثه و التیام زخمهای دهان نافع است. بادها و گازها و اخلاط لزج را تحلیل می برد. انسداد مجاری زا باز می کند. خشک کننده ی رطوبتها می باشد.

مرزه طبیعت آن نسبتاً گرم و خشک است. ( خواص مرزه )ضد نفخ واشتهاآور است و برای تقویت نیروی جنسی موثر می باشد. برای تسکین درد دندان از آن استفاده می شود. برای سرفه و تنگی نفس و درخشانی رنگ رخسار اثر مفید دارد.

برای رفع ترشی غذای فاسد شده در معده و جلوگیری از استفراغ و درد قلب مفید است. برای معالجه اسهال بسیار موثر است

خواص ترخون

خواص ترخون

ضد روماتیسم

بد نیست که بدانید دو عامل مهم در ایجاد رماتیسم (درد مفاصل) و آرتریت (التهاب و ورم مفاصل) دخیل هستند؛ ۱) گردش خون و لنف نامناسب مخصوصاً در اندام‏ هایی مثل دست و پا و ۲) تجمع مواد سمّی مانند اسید اوریک در بدن. خوب با این توضیحات برای درمان این بیماری باید ۲ اتفاق بیفتد: یا این که ماده ی درمان کننده به جریان خون کمک کند و آن را آسان ‏تر نماید یا باید سم ‏زدا باشد یعنی باید سم‏ ها را از بدن خارج کند.

روغن ‏های فرار ترخون بیشتر به دلیل اول برای این بیماری مفید هستند یعنی توانایی بسیار خوبی برای افزایش جریان خون دارند. بدین ترتیب موجب گرم شدن ناحیه ی آسیب دیده می ‏شوند و علاوه بر این نمی ‏گذارند که اسید اوریک در آن مکان‏ های خاص تجمع کنند. ترخون همچنین به سم‏ زدایی نیز به ‏وسیله‏ ی تحریک دفع ادرار و مدفوع کمک می‏ کند.

 اشتهارآور

ترخون ترشح شیره‏ های گوارشی معده را تحریک می ‏کند و به همین دلیل موجب افزایش اشتها می ‏شود. این اتفاق درست در زمانی شروع می ‏شود که شما آن را در دهان تان قرار می ‏دهید جایی که در آن بزاق تولید می‏ شود. در قسمت ‏های پایین‏ تر دستگاه گوارشی، شیره‏ ی معده و صفرا ترشح می ‏شوند تا اگر غذایی در معده باشد سرعت هضم مواد غذایی را افزایش دهند و اگر نباشد و به عبارتی معده خالی باشد به نوبه ‏ی خود موجب افزایش اشتها شوند.

خاصیت آنتی اکسیدانی ترخون

ترخون، ‌به خصوص نوع ترکی آن، دارای خواص آنتی‌اکسیدانی فراوانی بوده که می‌توانند در خنثی سازی موادی موسوم به رادیکال‌های آزاد کمک خوبی نمایند. رادیکال‌های آزاد، محصولات فرعی متابولیسم هستند و اگر بدن شما نتواند به طور موثر از دست آن‌ها خلاص شود می‌توانند موجب تخریب سلول‌های بدنتان شوند و در نتیجه در سیستم هاضمه شما باقی مانده و آسیبی را در بدن ایجاد نمایند که ممکن است حتی منجر به ایجاد نوعی سرطان خاص شود. طی تحقیقی که در سال ۲۰۰۵ صورت گرفت و در”مجله کشاورزی شیمی غذا” نیز به چاپ رسید محققان دریافتند ترخون می‌تواند به عنوان یک روبنده و از بین برنده رادیکال‌های آزاد در بدن نقش موثری ایفا نماید.

کمک به هضم مواد غذایی با ترخون

این روغن‏ها یا به عبارتی اسانس ‏ها همان ‏طور که در بالا ذکر شد موجب افزایش شیره‏ های گوارشی در سراسر دستگاه‏ گوارش می ‏شوند و بدین ترتیب به افزایش توانایی بدن به هضم مواد غذایی از طریق تجزیه‏ ی غذاها به مواد مغذی مختلف کمک می کند(ترخون به خصوص برای هضم پروتئین‏ ها و چربی‏ های گوشت کمک کننده ی خوبی است) و به وسیله‏ ی تحریک حرکات دودی روده‏ ها موجب تسهیل حرکت غذاها در کل سیستم گوارشی می ‏شوند.

ترخون ترشح آب های گوارشی در کبد، معده و پانکراس را افزایش داده و هضم را بهبود می بخشد.

مصرف ترخون جریان خون را بهبود بخشیده، جذب مواد غذایی را افزایش می دهد و کاروتنوئیدها و سایر آنتی اکسیدان های موجود در این سبزی با رادیکال های آزاد مبارزه کرده و مواد سمی و پاتوژن های موجود در دستگاه گوارش را از بین می برد.

ترخون به دلیل افزایش تولید صفرا در کبد عملکرد سیستم گوارشی را بهبود بخشیده و از ناراحتی های معده، سندرم روده تحریک پذیر نیز پیشگیری می کند و عصاره آب ترخون نیز به درمان زخم معده، سوء هاضمه، عفونت باکتریایی و کرم های روده کمک می کند.

خواص ترخون خشک

ترخون خشک شده از ادویه جات بسیار محبوب است که به عنوان طعم و عطر دهنده در آشپزی استفاده می شود.

ترخون خشک به کاهش کلسترول خون کمک کرده، از بروز حمله قلبی و سکته مغزی پیشگیری می کند، برای افراد مبتلا به دیابت مفید است و به دلیل خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی از بروز انواع عفونت و بیماری جلوگیری می کند و ویتامین B موجود در آن به تسکین درد کمک می کند.

ترخون خشک برای معده، درمان سوء هاضمه، استرس و عملکرد مغز بسیار مفید است و گردش خون را بهبود می بخشد.

ارزش فقط یک قاشق غذاخوری (۲ گرم) ترخون خشک

ارزش غذایی	مقدار
کالری	۵
کربوهیدرات	۱ گرم
منگنز	۷٪ از میزان مصرف روزانه
آهن	۳٪ از RDI
پتاسیم	۲٪ از RDI

خواص ترخون در طب سنتی

• ضد روماتیسم
• قاعده آور
• اشتها آور
• محرک مغز
• کرم زدا
• رفع بوی بد دهان
• باد شکن
• مقوی معده
• مدر
• تسکین درد دندان

خواص روغن ترخون

ترخون علاوه بر کاربردهایی که در آشپزی دارد، می‌تواند به یک روغن ضروری (اسانس) با خواص آروماتراپی نیز تبدیل شود. اسانس ترخون دارای فواید بسیاری است که عبارتند از:

• خوشبوکننده (بوزُدا): روغن ضروری ترخون خواص ضدمیکروبی مؤثری دارد که موجب مهار رشد میکروب‌های روی پوست می‌شود و در از بین بردن بوی بد بدن مؤثر است.
• ضد روماتیسم: روغن ترخون به بهبود گردش خون در سراسر بدن کمک می‌کند و سمی به‌نام اسید اوریک را ازبین می‌برد. این دو مزیت در کنار هم خطر ابتلا به روماتیسم و آرتروز را کاهش می‌دهد.
• بهبود گردش خون: بهبود گردش خون در سراسر بدن یکی دیگر از خواص ترخون است که به بهبود توزیع اکسیژن، آنتی اکسیدان ها و مواد مغذی مختلف در بدن کمک می‌کند و سلامتی را در وضعیت مطلوبی نگه می‌دارد.
• محرک: روغن ضروری ترخون موجب تحریک مغز، سیستم‌های عصبی، گوارشی و غدد درون‌ریز می‌شود که به رشد بهتر و بهبود سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.

قطره ترخون چیست؟

قطره ترخون حاوی اسانس برگ ترخون در بازار دارویی ایران موجود است این قطره بر اساس حداقل ۱۳ میلی‌گرم میتیل چاویکول در هر میلی‌لیتر از فرآورده استاندارد شده و به‌صورت خوراکی روزانه ۲۰-۱۰ قطره به‌عنوان محرک اشتها همراه مقداری مایعات پیش از غذا استفاده می‌شود.

برای برطرف کردن سکسکه یک تا ۲ قطره ترخون بر روی یک حبه قند چکانده و میل می‌شود.  ارشناسان گیاه‌درمانی استفاده از روغن ترخون را همراه با روغن رازیانه و عسل برای تقویت سیستم هاضمه توصیه می‌کنند ولی در صورت داشتن آلرژی از استفاده این روغن‌ها وعسل خودداری کنید.

طریقه مصرف ترخون

ترخون به صورت تازه و خشک قابل مصرف است، اما ترخون تازه عطر و طعم قوی تری دارد.

از ترخون می توان به عنوان جزء اصلی در آش و سوپ، کوفته یا پلوی ترخون یا به عنوان ادویه و طعم دهنده در غذا استفاده کرد و یا چند برگ آن را به سالاد اضافه کرد.

از ترخون به عنوان سبزی معطر در تهیه ترشیجات و سس نیز استفاده می شود.

چای یا دمنوش ترخون از نوشیدنی های مفید است که با دم کردن برگ های ترخون در آب جوش و افزودن کمی عسل یا زنجبیل به دست می آید.

از روغن ترخون نیز به دلیل خاصیت آرام بخشی در آروماتراپی و به صورت موضعی استفاده می شود.

روش نگهداری ترخون

اگر سبزی ترخون را در باغچه خانه خود کاشته اید بهترین زمان برداشت ترخون موقعی است که گیاه ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر رشد کرده باشد. هنگام چیدن مراقبت باشید به گیاه آسیب نرسانید.

برگ های ترخون را خوب شسته و بگذارید آب آن برود و خشک شود، سپس آن ها را داخل کیسه پلاستیکی در بسته قرار داده و به مدت ۲ تا ۳ هفته در یخچال نگهداری کنید.

ترخون را می توان به صورت فریز شده به مدت یک ماه نگهداری کرد.

برای خشک کردن ترخون لازم است آب آن را خوب گرفته و سپس در مکان تاریک بگذارید تا بعد از چند روز خشک شود. معمولا مقدار ترخون خشک به دست آمده ۱/۳ ترخون تازه است.

احتیاط قبل از مصرف سبزی ترخون

جنین و زنان باردار

توصیه می شود که زنان در دوران بارداری و شیردهی از مصرف ترخون اجتناب کنند. ترخون به دلیل خواص قاعده آور که دارد، خطر سقط جنین در زنان باردار را افزایش می دهد.

آلرژی و حساسیت

ترخون در برخی افراد ممکن است باعث بروز واکنش های آلرژیک و حساسیت شود.

باید بدانید

این روغن‏ها به دلیل وجود استراگول سمّی هستند، استراگول نام دیگر میتل چاویکول است و از این رو نباید به کودکان کم سن (زیر ۴ سال) و زنان باردار داده شود.

ترخون را به صورت تازه ۱۰ تا ۱۴ روز می ‏توان در یخچال نگهداری کرد. اما در فریزر ۴ تا ۶ ماه قابل نگهداری است.

برای خشک کردن ترخون، ابتدا آن را پاک کرده و خوب بشویید و سپس در یک محل تاریک و گرم قرار دهید وقتی که خشک شدند آن ها را درون شیشه‏ ی تمیزی ریخته و در جای خنک و تاریک نگه داری کنید.

ترخون‏ خشک شده دارای طعم و مزه‏ ی همانند ترخون ‏های تازه نیستند، اما به هر حال برای زمانی که سبزی تازه در دسترس نیست مناسب هستند.

 

نحوه کاشت ترخون در خانه

با پرورش گیاهان در خانه علاوه‌ بر اینکه همیشه سبزیجات تازه‌ی موردنیاز برای آشپزی را در اختیار خواهید داشت، از آفت‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی‌ای که معمولا در پرورش سبزی‌های آماده‌ی بازاری به‌کار می‌روند، اجتناب می‌کنید.

کاشت ترخون باید در داخل خانه و با یک گلدان کوچک آغاز شود. خاکی که استفاده می‌کنید باید حاصلخیز و به‌خوبی زهکشی‌‌شده باشد و سطح pH آن بین ۶٫۵ و ۷٫۵ باشد. پس از مهیاکردن این شرایط، ۴ تا ۶ عدد دانه‌ی ترخون را در حوالی اردیبهشت ماه یا قبل از آخرین یخبندان موردانتظار در محل زندگی‌تان بکارید. گلدان را در دمای اتاق و در نور کم قرار بدهید.

آبیاری این گیاه باید منظم و با مقدار متوسطی آب انجام بگیرد. باید اجازه بدهید خاک قبل از آبیاری بعدی تقریبا خشک شود، در غیر این‌صورت جوانه‌ها صدمه خواهند دید. پس از ۱۰ تا ۱۴ روز آبیاری منظم، دانه‌ها شروع به رشد می‌کنند. سپس گلدان را بیرون از اتاق و در جایی قرار بدهید که مقدار زیادی نور دریافت کند.

هنگامی که ارتفاع جوانه‌ها به حدود ۱٫۵ سانتی‌متر رسید، جوانه‌های ضعیف و اضافه را تُنُک کنید تا فقط یک گیاه باقی بماند (جوانه‌ای را انتخاب کنید که سالم‌ترین یا قوی‌ترین ظاهر را دارد). این گیاه در عرض ۷ هفته آماده‌ی برداشت خواهد شد. یک مقیاس (شاخص) خوب برای برداشت هنگامی است که گیاه به ارتفاعی بین ۳۰ و ۹۰ سانتی‌متر برسد.

پرورش ترخون به‌طور کامل در داخل خانه

اگر شرایط به شما اجازه نمی‌دهد ترخون را خارج از خانه پرورش بدهید، می‌توانید با استفاده از چراغ مخصوص رشد گل‌وگیاه، این کار را داخل خانه انجام بدهید. می‌توانید از لامپ‌های فلورسنت استاندارد (معمولی) استفاده کنید اما لامپ فلورسنت T5 با بازده‌ی بالا یا لامپ HID (تخلیه با شدت بالا)، برگ‌های باکیفیت‌تری تولید خواهد کرد. محل قرارگیری لامپ HID یا فلورسنت استاندارد باید ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر بالای گیاه باشد اما اگر از یک لامپ T5 استفاده می‌کنید، آن را ۳۰ سانتی‌متر بالاتر از گیاه قرار بدهید.

برداشت و نگهداری ترخون

زمان خاصی برای برداشت ترخون وجود ندارد. وقتی گیاه‌ به ارتفاعی بین ۳۰ و ۹۰ سانتی‌متر رسید، آماده‌ی برداشت است. هنگام چیدن برگ‌های ترخون از قیچی آشپزخانه استفاده کنید، چون بسیار ظریف هستند و اگر آنها را با دست‌ بچینید ممکن است باعث پخش‌شدن روغن‌های معطر درون برگ‌ها شوید. پس از چیدن برگ‌ها آنها را با آب سرد بشویید و با یک دستمال یا پارچه‌ی لطیف به‌آرامی آب آنها را بگیرید (با حرکات ضربه‌ای ملایم).

نگهداری ترخون آسان است. فقط کافی است یک دسته برگ ترخون را در یک حوله‌ی کاغذی مرطوب بپیچید و آن را داخل یخچال قرار بدهید. همچنین می‌توانید برگ‌های ترخون را داخل یک کیسه‌ی پلاستیکی یا یک شیشه‌ی پر از آب که روی آن با پلاستیک پوشانده شده است، قرار بدهید. مهم است که برگ‌های ترخون خشک نشوند چون عطر، طعم و مواد مغذی‌شان را از دست خواهند داد.